Թեմա 17․ ՄԱԿ-ի և միջազգային այլ կառույցների դերը ժողովրդավարության կայացման գործում

Միավորված ազգերի կազմակերպություն, միջկառավարական կազմակերպություն, որի առաջադրանքն է պահպանել միջազգային խաղաղություն ու անվտանգություն, ազգերի միջև զարգացնել բարեկամական հարաբերություններ, հասնել միջազգային համագործակցության և ազգերի միջև գործողությունների ներդաշնակման կենտրոնում լինել։ ՄԱԿ-ի գլխամասային գրասենյակները գտնվում են Մանհեթեն և Նյու Յորք քաղաքներում ու համարվում են արտաօրենսդրական։ Մյուս գլխավոր գրասենյակները տեղակայված են Ժնևում, Նայրոբիում և Վիեննայում։ Կազմակերպությունը հովանավորվում է անդամ երկրների պարտադիր և կամավոր ներդրումներով։ Նպատակների թվում են միջազգային խաղաղության ու անվտանգության պահպանումը, մարդու իրավունքների պաշտպանությունը, մարդասիրական օգնության տրամադրումը, կայուն զարգացման խթանումը և միջազգային օրենքի հետևումը։ ՄԱԿ-ը աշխարհի ամենամեծ, ամենահայտնի, միջազգայնորեն ամենաշատ ներկայացված և միջկառավարական ամենահզոր կազմակերպությունն է։ 1945 թվականի հոկտեմբերի 24-ին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին, ստեղծվեց այս կազմակերպությունը՝ հետագա պատերազմները կանխարգելելու նպատակով։ Հիմնադրման պահին ՄԱԿ-ն ուներ անդամ 51 երկիր, այժմ՝ 193: ՄԱԿ-ը անարդյունավետ Ազգերի լիգայի իրավահաջորդն է։

2023-2024 Ուստարվա Պատմություն 9։ Ամփոփում

Սեպտեմբեր

Հայաստանի Առաջին Հանրապետություն․ Դասարանական աշխատանք

1. Ե՞րբ և ինչպես ստեղծվեց Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը։

Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը հիմնադրվել է 1918 թվականի մայիսի 28-ին։ Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը ստեղծվել է Ղարաքիլիսյաի, Բաշ-Ապարանի, և Սարդարապատի հերոսամարտերից հետո։

2. Ե՞րբ կնքվեց Բաթումի պայմանագիրը, և ինչպիսին պետք է լիներ Հայաստանը, ըստ այդ պայամանգրի։

Բաթումի պայմանգիրը կնքվել է 1918 թվականի հունիսի 4-ին, և ըստ պայմանագրի, Հայաստանի տարածքը պետք է կրճատվեր մինչև 28000 կիլոմետր և կազմում 12500 քառակուսի կիլոմետր:Պետք է վերանային ֆիդայական բոլոր ջոկատները, նաև Անդրանիկինը։ Թուրքիային էր անցնում երկաթուղին։ Ճանաչվում էր Հայաստանի Հանրապետությունը։ Հայաստանին էր մնում Սևանը, Երևանը, Էջմիածինը։

3. Ովքեր էին Հայաստանի Առաջին Հանրապետության չորս վարչապետները։

Հովահնես Քաջազնունի, Ալեքսանդր Խատիսյան, Արամ Մանուկյան, Խաչատուր Կարճիկյան։

4. Ի՞նչպիսին էին զինանշանը, օրհներգը, և դրոշը։

Դրոշը ծիրանագույն, կապույտ, ու կարմիր էր, օրհներգն էր Մեկ Ազգ մեկ հայրենիք, Զինանշանում պատկերված էր Նոյան Տապանը Արարատ Լեռան վրա, ջարդած շղթա, Արծիվ ու առյուծ, Պատմական հայաաստանի չորս թագավորությունները։

5.Ինչպիսի խորհդանիշներ ունեին։

Արծիվ, առյուծ Նոյան տապան, ջարդած շղթա։

ռաջադրանքներ նախատեսված 9-րդ դասարանի սովորողների համար

Ներկայացրե՛ք <<1917 թ․ Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը Ռուսաստանում>> հետևյալ տեսակետներով

Ո՞վ էր ղեկավարում Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը Ռուսաստանում, ի՞նչ գիտեք իր մասին։

Հոկտեմբերյան հեղափոխությոնը ղեկավարում էր Լենինը։ Նա եղել է ԽՍՀՄ կոմմիսարների ներկայացուցիչ, եղել է ռուս հեղափոխական։ Հենց նա է ստեղծել աշխարհում առաջին սոցալիստական երկիրը, այսինքն ԽՍՀմ-ը։ Նա մինչև 16 տարեկան դավանում էր ուղղափառություն, իսկ հետո աթեիստ։
Ի՞նչ է սոցիալիզմը։ Ի՞նչ է միապետությունը

Միապետությունը դա այն ղեկավարման ձևն է, որտեղ որ կառավորւմ է թագավոր կամ թագուհի, ու ղեկավարում է մինչև իր մահը։

Սոցիալիզմ կամ ընկերվարություն (.՝ socialis — ընկերական, հասարակական), տնտեսական և սոցիալական համակարգերի համակցություն, որը բնորոշվում է արտադրության միջոցների հանրային սեփականությամբ և աշխատողների ինքնակառավարմամբ, ինչպես նաև սոցիալիզմի հետ ասոցացվող քաղաքական տեսություններով և շարժումներով։ Սեփականությունը կարող է լինել հանրային, կոլեկտիվ կամ կոոպերատիվ սեփականություն։ Կան սոցիալիզմի տարբեր տեսակներ և չկա ընդհանուր սահմանում, որը բնորոշում է բոլորին, քանի որ հասարակական սեփականությունը կարող է դրսևորվել տարբեր ձևերով
1917-1922 թթ․ Ռուսաստանում ծագած քաղաքացիական պատերազմում ի՞նչ ուժ հաղթեց և ինչպե՞ս

Հաղթել են բոլշևիկներն ու Սպիտակ բանակը պարտություն կրեց։ Բոլշևիկներն ունեին հավատ, ու որ կհաղթեն, և գործել էին այն ամենը, ինչ կարող էր բերել հաղթանակի, ու այդպես էլ եղավ։ Բոլշիկներն ունեին նաև ճիշտ մտածելակերպ, թե ոնց կարողանին անել ռազմական գործողությունները։

Հոկտեմբեր

Հայ ժողովրդի ներդրումը Հայրենական մեծ պատերազմում։

Հայրենական Մեծ Պատերազմը սկսվեց 1941 թվականի հունիսի 22-ին, Երբ Գերմանիան հարձակվեց Խորհրդային Միության վրա։ Մինչև 1945 թվականի մայիսի 9-ին։

Ընդհնաուր առմամբ, պատերազմին մասնակցել 600.000nհազար հայ, 300.000 ՀԽՍՀ-ից, որոնցից 100.000 զոհվել են ԽՍՀՄ-ից: ԽՍՀՄ մյուս հանրապետություներից ևս 200.000 հայ, իսկ դաշնակից այլ երկրներից  ևս  100.000:

Միայն ԼՂԻՄ-ից, մոտ 133.000 մարդ։ 

                             Հայկական ազգային Դիվիզիաները։

Առաջին Հայկական դիվիզիան, 76-րդ լեռնահրաձգային դիվիզիաներ, Որը հատկապես աչքի ընկավ, Ստալինգրադի ճակատամարտում, Ճակատամարտի հետո վերջափոխվեց 51-երորդին։

393-դիվիզիան աչքի ընկավ Կերչի համար մարտերում։

409, 408, և 89-րդ դիվիզիաները մասնակցել են Հայրենական Մեծ Պատերամզի ամբողջ մարտերի ընթացքում։ 89-րդ <<Թամանյան>> դիվիզիան հասավ մինչև Բեռլին։ Միայն 261-րդ դիվիզիան որը չմասնակցեց մարտերին, այն տեղակայված էր Հայաստանում, որպեսզի պաշտպաներ Հայ-թուրքական սահմանը։

   Խորհրդային Միության հերոսները և զորավարներ։

Խորհրդային Միության հերոսի կոչմանը արժանացել են 108 հայեր։

Տանկային ուժերի մարսալ ԽՍՀՄ կրկնակի հերոս Հովհաննես Բաղրամյանը, ԽՍՀՄ-ի ծովակալ  Ադմիրալ Իսակովը, ԽՍՀՄ հերոս Իվան (Հովհաննես): Ավիացայի Մարշալ Արմենակ Խանփերյանց (Սերգեյ Խուդյակով): Զրահատանկային զորքերի Մարշալ Համազասպ Բաբաջանյան։  ՀՍՀՄ ժողովուրդներից  պատերազմը խլեց 27 միլլիոն կյանքեր։ Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմը ավարտվեց Սեպտեմբերի 2-ին։

Նոյեմբեր

Հայաստանի անկախության գործընթացը

Հայոց Պատմություն 9 -րդ դասարան ,էջ 125-128

Հարցեր

1.Ով փոխարինեց Սուրեն Հարությանին, երբ կայացան ՀԽՍՀ գերագույն խորհրդի ընտրությունները ,ինչ ավարտ ունեցան և ինչով  նշանավորվեցին այդ  ընտրությունները։ Երբ բացվեց Հայաստանի նորընտիր Գերագույն խորհրդի նստաշրջանը և ով ընտրվեց ԳԽ-ի նախագահ։

Սուրեն Հարությունյանին փոխարինեց Վլադիմիր Մովսիսյանը ,Կենտկոմի առաջին քարտուղարը։ ԳԽ-ի նախարար ընդունվեց Լևոն-Տեր Պետրոսյանը։ Նոր խորհրդարանը սկսեց գործել  հուլիսի 20-ից և  առաջին իսկ օրերից բարդ պայմաններում  ակտիվորեն  ձեռնամուխ եղավ անկախ պետականության  ստեղծմանը։ Նախարարների խորհրդի նախագահ ընտրվեց Վազգեն Մանուկյանը։

2.Ում կողմից է ընդունվել <<Հռչակագիր Հայաստանի անկախության մասին >> փաստաթուղթը։ Ներկայացրեք՛ այդ փաստաթղթի հիմնական բովանդակությունը։ Ցույց տվեք Հռչակագրի պատմական նշանակությունը։

<<Հռչակագիր Հայաստանի անկախության մասին >> ընդունել է Գերագույն խորհդրի առաջին նստաշրջանը 1990 թվականին Օգոստոսի 23-ին։Պատմական նշանակություն ունի այն, որ Հայաստանը դարձավ երրորդ հանրապետություն։

3․Ինչ քայլեր ձեռնարկեց ԽՍՀՄ ղեկավարությունը երկիր փրկելու նպատակով։ Ներկայացրեք օգոստոսյան խռովության հետևանքները։ Ձեր Կարծիքով ինչու պարտվեցին պահպանողական ուժերը։ Վեր հանեք ԽՍՀՄ-ի փլուզման գլխավոր պատճառները։ Երբ և ինչու ստեղծվեց ԱՊՀ-ն

Մոսկվան փորձեց Արցախահայությունը վերականգնել, որպեսզի տեղի չունենա ցեղասպանություն։

Փետրվար

• Ե՞րբ և ի՞նչ պայմաններում հռչակվեց Հայաստանի Առաջին հանրապետության անկախությունը։ Ի՞նչ գիտեք Բաթումի պայմանագրի մասին։ Ինչպիսի՞ն պետք է լիներ ՀՀ ըստ այդ պայմանագրի

Բաթումի պայմանագիր:

Ստորագրվել է 1918 թվականի հունիսի 4-ին Օսմանյան կայսրության և Անդրկովկասյան կոմիսարիատի միջև ։
Պայմանագրի համաձայն:
Կարսը, Արդահանը և Բաթումը փոխանցվել են Օսմանյան կայսրությանը ։
Հայաստանը պարտավորվում էր ապառազմականացնել տարածքի մի մասը ։
Օսմանյան զորքերը պետք է դուրս բերվեին Հայաստանից ։

Հռչակագիր:

1918թ. մայիսի 28-ին հռչակվեց Հայաստանի Առաջին Հանրապետության անկախությունը:
Հռչակումը տեղի է ունեցել ռուսական կայսրության փլուզման և Առաջին համաշխարհային պատերազմի համատեքստում։
Հիմնական գործոններն էին:
Հայկական ազգային շարժում.
Օսմանյան կայսրության թուլացում:
Ռուսական կայսրության պարտությունը պատերազմում:

• Ամփոփ նկարագրե՛ք Հայաստանի Առաջին հանրապետության ներքին և արտաքին դրությունը իր գոյության 2․5 տարիների ընթացքում

Ներքին և արտաքին դիրքը:

Ներքին:
Անկայուն քաղաքական իրավիճակ.
Պատերազմ օսմանյան կայսրության և Ադրբեջանի հետ:
Տնտեսական դժվարություններ.
Փախստականների խնդիրը.
Արտաքին:
Չճանաչելը շատ երկրների կողմից:
Սահմանափակ միջազգային օգնություն:
Ռազմական հակամարտություններ հարևանների հետ:
Անկման պատճառները:

Պատերազմ:
Օսմանյան կայսրության հետ:
Ադրբեջանի Հետ:
Վրաստանի Հետ:
Տնտեսական դժվարություններ:
Շրջափակումը.
Ավերածություններ:
Ռեսուրսների պակաս.
Ներքին անկայունություն:
Քաղաքական տարաձայնություններ.
Ապստամբություններ

• Ներկայացրե՛ք ՀՀ անկման պատճառները և հետևանքները

Անկման պատճառները:

Պատերազմ:
Օսմանյան կայսրության հետ:
Ադրբեջանի Հետ:
Վրաստանի Հետ:
Տնտեսական դժվարություններ:
Շրջափակումը.
Ավերածություններ:
Ռեսուրսների պակաս.
Ներքին անկայունություն:
Քաղաքական տարաձայնություններ.
Ապստամբություններ

• Ներկայացրե՛ք Խորհրդային Հայաստանի գոյության առավել հիշարժան հատվածները

Խորհրդային Հայաստան (1920-1991)

Հիշարժան պահեր:

Խորհրդայնացում (1920).
Արդյունաբերականացում (1920-ականներ):
Կոլեկտիվացում (1930-ականներ):
Հայրենական մեծ պատերազմ (1941-1945).
Հետպատերազմյան վերականգնում (1945-1950-ականներ):
Լճացում (1970-ականներ).
Վերակառուցում (1980-ականներ).

• Ցույց տվե՛ք Խորհրդային միության կործանման քաղաքական տեսարանը։

ԽՍՀՄ-փլուզումը:

• Քաղաքական պայքար
• Տնտեսական ճգնաժամ.
• Ազգայնականության աճը:
• 1991-անկախության հռչակումը:
• Ինչպե՞ս անկախացավ Հայաստանի Երրորդ հանրապետությունը

• Հայաստանի Երրորդ Հանրապետություն (1991-առ այսօր)
• Հռչակագիր:
• 21 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 1991 թ.
• Անկախության հանրաքվե.
• Լևոն Տեր-Պետրոսյան-առաջին նախագահ:
• Ի՞նչ է Ղարաբաղյան հակամարտությունը, ինպե՞ս էր այն դրսևորվում 1988-1991 թթ․-ին

• Սկսվել է 1988 թվականին ։
• Հակամարտություն Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև.
• Պատերազմ (1991-1994).
• Լեռնային Ղարաբաղի անորոշ կարգավիճակը:
• Ամփոփ ներկայացրե՛ք Հայաստանի Երրորդ հանրապետության պատմությունը

Անցում դեպի շուկայական տնտեսություն:
Վերականգնում պատերազմից հետո:
Քաղաքական բարեփոխումներ
Մերձեցում Արևմուտքի հետ.
ԵՏՄ անդամակցություն (2015).
“Թավշյա հեղափոխություն” (2018).
Պատերազմ Ղարաբաղում (2020)

• Գնահատե՛ք Պապ թագավորի բարեփոխումները։ Ի՞նչ արդյունքներ տվեցին այս բարեփոխումները։
• Ի՞նչ տեղի կունենար ե՞թե Մուշեղ սպարապետը հետ չվերադարձներ Շապուհի կանանոցը։
• Ինչու՞ դավադրաբար սպանեցին Պապ թագավորին։

1․Նա փակեց կուսանոցները և մենաստանները որպիսի հայկական բնակչությունը շատանա, հոգեվորականների ազգականները անպայման պետք է ծառայեին, այսպիսով բանակը մեծացավ դառնալով 100000-ի ,նա եկեղեցու վրա դրեց սահմանափակումներ և վերցրեց վերջինս պատկանող հողերը։ Նա վերացրեց աղքատությունը , մեծացրեց ծնելիության աճը։

2․ Իմ կածիքով Պարթևստանը առիթից կօգտվեր և Հայաստանի հետագա որոշումները կայացնելուց Հայաստանը Պարթևստանի ուղիղ ազդեցության տակ էր գտնվելու։

3․Քանի որ Պապ թագավորը դեմ էր գնում եկեղեցուն հոգեվորական պատմիչնեը նրա մասին վատ էին արտահայտվում։Բացի դրանից նա Վաղես կայսրին պահանջ էր ներկայացվել վերադարձնել Կեսարիայի 10 քաղաքները և Ուռհան, նաև սպառնացել է ասելով որ եթե չվերադարձնի՝ նրանց միջև թշնամություն կսկսվի ։

Մարտ

Պարսից արքունիքը V դ. երկրորդ կեսին մի որոշ ժամանակ վարում էր հայերին սիրաշահելու քաղաքականություն: Սակայն Պերոզ արքան վերսկսեց քաղաքական և կրոնական ճնշումները:

2. Ե՞րբ և որտե՞ղ հայ նախարարները որոշում ընդունեցին ապստամբելու Պասրկաստանի դեմ: Ո՞ր իրադարձությունը առիթ եղավ դրա համար:

Հայրենասեր հայ նախարարները սկսեցին համախմբվել Վարդան սպարապետի եղբորորդու` Վահան Մամիկոնյանի շուրջը: Այդ նույն ժամանակաշրջանում Վիրքի արևելյան մասում ապստամբում է Վախթանգ Գորգասալ թագավորը: Նա սպանում է պարսից արքայի դրածո, ուրացող Վազգեն բդեշխին: 481 թ. Շիրակում կայանում է հավաք, որտեղ հայ նախարարները որոշում են ապստամբել:

3. Ներկայացրե՛ք ապստամբության սկիզբը, Ակոռիի դեպքերը: Հայերը որտե՞ղ նոր հաղթանակ տարան պարսիկների նկատմամբ:

Արևելյան Հայաստանում կազմվում է կառավարություն. մարզպան է նշանակվում ասպետ Սահակ Բագրատունին, իսկ սպարապետ` Վահան Մամիկոնյանը։ Իմանալով որ պարսից բազմաքանակ զորքն անցել է Երասխ գետը, հայոց 400 մարտիկներից կազմված զորագունդը կանգ է առնում Մասիս լեռան լանջին գտնվող Ակոռի գյուղի մոտ: Այնտեղից անսպասելի հայոց զինուժը հարվածում է հակառակորդին: Ճակատամարտում պարսից հիմնական ուժերը ջախջախվում են, սպանվում է նաև մարզպանը:

4. Ի՞նչ հետևանքներ ունեցավ Ճարմանայի ճակատամարտը:

Հաջորդ տարի Հայաստան է ներխուժում պարսից զորքը: Հայերը 482 թ. խոշոր պարտության են մատնում պարսիկներին Ներսեհապատի ճակատամարտում: Մինչ հայոց զորքը հանգստանում էր,
Վախթանգից լուր է ստացվում, որ պարսկական մի մեծ գունդ մտել է Վիրք: Վախթանգը
օգնություն է խնդրում` հավաստիացնելով, որ միացյալ ուժերը բավարար են պարսիկներին
հաղթելու համար: Վահանը փոքրաթիվ գնդով շտապում է օգնության: Ճարմանայի դաշրում՝
Կուրի գետահովտում, 482 թ. տեղի է ունենում ճակատամարտ: Սակայն այն ողբերգական
ելք է ունենում. զոհվում են ասպետ Սահակ Բագրատունին և քաջ Վասակ Մամիկոնյանը:
Հայոց գնդի մնացած ուժերով Վահան Մամիկոնյանը վերադառնում է Դվին:

484 թ. Հայաստան ներխուժած պարսից զորքերը, հասնելով Դվինի մոտ, ռազմական
կարգով դասավորվում են Խոսրովակերտ անտառից մինչև Ջրվեժի լեռնալանջերը: Հայոց
հեծելագունդը կռվում է քաջասրտորեն: Շուտով Պարսկաստանից անսպասելի լուր է
ստացվում, որ պարսից զորքերը Միջին Ասիայում պարտություն են կրել քոչվորներից, և Պերոզ արքան սպանվել է: Պարսից զորքը վերադառնում է Պարսկաստան: Վահան Մամիկոնյանը հայոց զորագնդով
վերադառնում է Դվին:

5. Ներկայացրեք Նվարսակի պայմանագիրը:

Նվարսակի պայմանագիրը: Սասանյան արքա Վաղարշի հանձնարարությամբ պարսից պաշտոնյա Նիխորը, գալով Հայաստան, կանգ է առնում Հեր գավառի Նվարսակ գյուղում: Դեսպանների միջոցով նա Վահանին առաջարկում է բանակցություններ սկսել: Վահանն առաջադրում է իր պայմանները՝

1) հարգել նախարարների ժառանգական իրավունքները
2) հրաժարվել հայերին կրոնափոխելու քաղաքականությունից
3) արդարությամբ գնահատել ազնիվ նախարարներին, անպիտաններին պաշտոններ չտալ և այլն:

484 թ. Նվարսակում կնքվում է հայ–պարսկական պայմանագիրը:

6. Ո՞վ էր Վաչագան Բարեպաշտը:

V դ. հայոց ապստամբական շարժման արդյունքներից էր Մեծ Հայքի Արցախ, Ուտիք նահանգներում և
դրանց հարակից տարածքներում 484 թ. հայկական թագավորության վերականգնումը: Թագավորության հիմնադիրն էր Հայկազուն–Սիսակյան Առանի տոհմից սերող Վաչագան Բարեպաշտը։ Վաչագան թագավորը սուրբ նահատակների վայրերն այցելելիս գնում է Ամարաս, որտեղ մանուկ Գրի-
գորիսի գերեզմանն էր: Նրա գործունեության շնորհիվ բարգավաճում են եկեղեցաշինությունը և դպրոցաշինությունը:

Վաչագան Բարեպաշտ արքան ստեղծում է «Սահմանադրություն կանոնական»–ը: Այն համաշխարհային և հայ իրավագիտության պատմության մեջ վաղ կանոնագրություններից է:

Նախագիծ մարտ

Պատմության գրքերի սխալների մասին ու համեմատություն

Ապրիլ

Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին

• 1․Որտե՞ղ էր Կիլիկիան

Կիլիկիան պատմական շրջան էր Անատոլիայի հարավում ՝ Միջերկրական ծովի ափին։ Այն գտնվում Էր մոտավորապես ներկայիս հարավային Թուրքիայի տարածքում ։

• 2․Ո՞ր դարում մեծացավ հայերի հոսքը դեպի Կիլիկիա, ուրիշ ի՞նչ ժողովուրդներ էին ապրում այնտեղ

Հայերի հոսքը Կիլիկիա մեծացավ 11-րդ դարում, երբ բյուզանդական կայսր Ալեքսեյ Ա Կոմնենոսը հրավիրեց հայ մարտիկներին ՝ տարածքները սելջուկյան արշավանքից պաշտպանելու համար ։ Հայերից բացի Կիլիկիայում բնակվել են նաև հույներ, արաբներ և թուրքեր ։

• 3․Ե՞րբ է ստեղծվել Փիլարտոս Վարաժնունու հայկական իշխանությունը։ Ուրիշ Ի՞նչ հայկական իշխանություն ստեղծեցին։

Փիլարտոս Վարաժնունու հայկական թագավորությունը ստեղծվել է 12-րդ դարում ՝ մոտ 1198 թվականին ։ Նրանք հաստատեցին Կիլիկիայի հայկական թագավորությունը։ Պատմության մեջ այն հայտնի է նաև որպես Կիլիկյան Թագավորություն ։

• 4․Հայաստանից դուրս ստեղծված պետական կազմավորոււմներից ո՞րն էր ամենակենսունակը․ ո՞վ և ե՞րբ է այն հիմնադրել։ Ինչպիսի՞ հարաբերություններ ձևավորվեցին խաչակիրների հետ

Հայաստանի սահմաններից դուրս ստեղծված ամենակենսական պետական կազմավորումը Կիլիկյան հայկական թագավորությունն էր ։ Այն սերտ հարաբերություններ ուներ խաչակիրների հետ, ովքեր կռվում էին Սուրբ Երկրում ։ Կիլիկիայի թագավորները հաճախ դաշինքներ էին կնքում խաչակիրների հետ և մասնակցում Խաչակրաց արշավանքներին ։

• 5․Արտաքին ի՞նչ վտանգներ էին սպառնում Ռուբինյան իշխանությանը

Ռուբինի տիրապետությանը սպառնացող արտաքին վտանգները ներառում էին սելջուկյան թուրքերի հարձակումները, ինչպես նաև Մոնղոլական նվաճման ազդեցությունը, որը հանգեցրեց Կիլիկյան թագավորության փլուզմանը 13-րդ դարում ։

Ինչո՞ւ XVII դարի երկրորդ կեսին հայ ժողովրդի մոտ ազատագրական նոր հույսեր արթնացան։

Ըստ արտաքին և ներքին նախադրյալների նրանց ազատագրական պայքարի հաջողության հույսեր էր ներշնչում Օսմանյան և Սեֆյան կայսրությունների համեմատական թուլացումը և հայոց ինքնագիտակցության մեջ դարեր առաջ կորցրած պետականության վերականգնման զգացումը։

2. Հայաստանի ազատագրման գործին հայության ո՞ր խավերն էին մասնակցում։

Հայաստանի ազատագրման գործին մասնակցում էին բարձր խավերի ներկայացուցիչները։

3․ Նշեք Հայաստանի ազատագրական պայքարի ժամանակի հայտնի գործիչներին։

Իսրայել Օրի, Խաչատուր Գաղատացի, Հովհաննես Թութունջ, Գրիգոր Լուսիկենց, մահտեսի Շահմուրատ, Հովհան Վիլհելմ և Մելիք Սաֆրազ։

4․ Ի՞նչ նպատակով և ե՞րբ Հակոբ Դ Ջուղայեցին գումարեց գաղտնի ժողով: Ի՞նչ որոշում կայացրեց ժողովը:

1677 թվականին Ս. Էջմիածնում Հակոբ Դ-ն հրավիրում է գաղտնի ժողով, որին մասնակցում էին ինչպես Արցախի և Սյունիքի մելիքների ներկայացուցիչները, այնպես էլ բարձրաստիճան հոգևորականներ, մեծատուններ, թվով 12 մարդ։ Քննարկման ներկայացված հիմնական հարցերը Հայաստանի ազատագրության, հայ և կաթոլիկ եկեղեցիների փոխհարաբերություններն էին։ Ժողովը որոշում է օգնության խնդրանքով դիմել Հռոմի պապին և հնազանդություն հայտնելով՝ նրա միջնորդությամբ բանակցություններ վարել Արևմուտքի հզոր տերությունների հետ։ Ժողովը որոշել է օգնության հարցով դիմել Հռոմի պապին և, հնազանդություն հայտնելով, նրա միջնորդությամբ բանակցություններ վարել Արևմուտքի հզոր տերությունների հետ։

5. Ո՞վ էր Իսրայել Օրին: Ինչու՞ էր նա Հայաստանի ազատագրման համար բանակցում Հովհան Վիլհելմի հետ:

Իսրայել Օրին, հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ էր։ Սյունիքում և Արցախում ունենալով գաղափարակիցներ՝ նա արմատավորեց Հայաստանի ազատագրության գաղափարը նրանց մեջ։ Արդյունքում իր մահից մեկ դար անց Արևելյան Հայաստանը միացվեց Ռուսական կայսրությանը: Դեռ այն ժամանակ ազատագրված հայկական հողերի վրա այսօր կան հայկական երկու պետականություններ՝ Հայաստանի Հանրապետություն ու Արցախի Հանրապետություն։

1698 թվականին Իսրայել Օրին Հովհան Վիլհելմին հորդորել է նվաճել  Հայաստանը և Օսմանյան կայսրության թիկունքում ստեղծել անկախ Հայաստան ու Վրաստան: Հովհան Վիլհելմն Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գեորգի XII-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական կացության մասին: Իսպանիայի ժառանգության համար պատերազմի ժամանակ նա նույնպես կարողացել է վերականգնել Կուրպֆալցի տարածքը՝ Վերին Պֆալցը և Կամ կոմսությունը:

6. Ե՞րբ կայացավ Անգեղակոթի ժողովը: Ի՞նչ որոշում ընդհունեց այն:

Անգեղակոթի ժողովը, հայ մելիքների գաղտնի հավաք էր, որը կայացավ Սյունիքի Անգեղակոթ գյուղում 1699 թվականին։ Անգեղակոթի ժողովին մասնակցել են Սյունիքի 11 իշխան-մելիքները։ Քննարկվել է Արևելյան Հայաստանը պարսկական տիրապետությունից ազատագրելու հարցը։ Ժողովի մասնակիցների ստորագրությամբ դիմումներ են հղվել Հռոմի պապին ու Հովհան Վիլհելմին։ Ընդունվել է Իսրայել Օրու առաջարկած ծրագիրը, այս ծրագրի համաձայն՝ գաղտնի զորք է կազմակերպվելու, որը պետք է անցներ Ռուսաստանով, հանդիպեր հայ-վրացական միացյալ բանակին, սկզբում ազատագրեր Արևելյան Հայաստանը, ապա անցներ Արևմտյան Հայաստան, իսկ թագավոր պետք է դառնար Հովհան Վիլհելմը։

7. Ինչու՞ Հովհան Վիլհելմը Օրուն խորհուրդ տվեց օգնության խնդրանքով դիմել Ռուսաստանին: Ինչպե՞ս արձագանքեց Պետրոս 1-ը Ի. Օրու խնդրանքին:

Ծրագիրը ռուսական կառավարությանն է ներկայացվել 1701 թվականի հուլիսի 25–ին։ Հոկտեմբերին Պետրոս Մեծը ընդունել և զրուցել է Իսրայել Օրու և Մինաս վարդապետի հետ, իսկ 1702 թվականի մարտին հայ պատվիրակներին պաշտոնապես հայտնվել է, որ ռուսական արքունիքը Հայաստանի ազատագրության խնդրով կզբաղվի միայն Հյուսիսային պատերազմից հետո։

«Как прошлое влияет на настоящее»

Личное прошлое каждого человека оставляет след в настоящем и влияет на будущее. Каждый опыт, который мы переживаем, формирует наше мышление, поведение, убеждения и ценности. Мы можем использовать свой опыт, чтобы сделать лучшие решения в настоящем и создать более удачное будущее. Например, если в прошлом мы совершали ошибки, то мы можем использовать свой опыт, чтобы избегать этих ошибок в будущем. Если мы пережили трудности, то мы можем использовать этот опыт, чтобы стать более сильными и выносливыми в настоящем. Если мы достигли успеха в прошлом, то мы можем использовать этот опыт, чтобы продолжать расти и развиваться в будущем. Кроме того, наше личное прошлое влияет на наши отношения с другими людьми. Если мы пережили трудные отношения в прошлом, то мы можем столкнуться с трудностями в установлении здоровых отношений в будущем. Однако, если мы прошли через терапию или другие методы работы с прошлыми проблемами, то мы можем использовать этот опыт, чтобы создать более здоровые и гармоничные отношения в настоящем. Наше личное прошлое также влияет на наши цели и мечты. Если мы достигли успеха в прошлом, то мы можем стремиться к большим достижениям в будущем. Если мы сталкивались с трудностями в прошлом, то мы можем использовать свой опыт, чтобы определить, какие цели являются реалистичными и достижимыми для нас.

В целом, личное прошлое каждого человека оставляет след в настоящем и влияет на будущее. Мы можем использовать свой опыт, чтобы избегать ошибок, становиться сильнее и достигать новых высот. Поэтому, понимание своего прошлого и его влияния на настоящее и будущее является важным шагом для создания более удачной и счастливой жизни.

РУССКИЙ ЯЗЫК

Упражнение 1.

Вставьте согласную З или С в приставку.

Расписание, нисходить, безмолвный, раздружиться, беззвучный,
использовать, ниспадать, мировоззрение, разжигать, исповедь,
нисходящий, беспомощный, чрезмерный, возвышаться, разжать,
бесчувственный, чересчур, иззябнуть, бесправный, восстание,
безмятежный, расстелить, рассмешить, взлететь, безжизненный,
низвергнуть, воспаление, бесконечный, расчесать, расчёт, рассчитать.

Упражнение 2.

Речь без связи — бессвяаная речь

пассажир без билета — безбилетный пассажир

певец без голоса — безголосный певец

труд без контроля — бесконтрольный труд

отпуск без срока — бессрокный отпуск

жизнь без просвета — беспросветная жизнь

работа без смены — бессменная работа

пространство без воздуха — безвоздушное пространство

крестьянин без земли —  безземельный крестьянин

зима без снега — бесснежная зима

Упражненеи 3.Образуйте слова с приставками:

без/бес

цена — бесценная

забота — беззаботная

страж – бесстражная

мера – безмерый

цель – безцельный

форма – безформный

совесть – бессовестная

защита – беззащитный

радость – безрадостный

English

Ատոմի միջուկի կառուցվածք

1.Որքա՞ն է α մասնիկի լիցքը: Ընտրիր ճիշտ տարբերակը:

Ալֆա մասնիկները ունեն +2 լիցք, ինչը նշանակում է, որ դրանք դրական լիցքավորված են:

2. Ո՞րն է նախադասության սխալ շարունակությունը:

(Պատասխանը կարող է լինել մեկից ավելի)

Քիմիական տարրի միջուկները

• ունեն բացասական լիցք
• ունեն նույն թվով պրոտոններ
• իրարից տարբերվում են պրոտոնների թվով
• իրարից տարբերվում են էլեկտրոնների թվով

3. Ինչպե՞ս է փոխվում ռադիոակտիվ տարրի կարգաթիվը,երբ միջուկը նեյտրոն է արձակում:

Երբ միջուկը արձակում է նեյտրոն, ռադիոակտիվ տարրի ատոմային թիվը մնում է անփոփոխ, քանի որ ատոմային թիվը սահմանվում է որպես ատոմի միջուկի պրոտոնների քանակ։ Նեյտրոնները լիցք չունեն, ուստի չեն ազդում տարրի ատոմային թվի վրա։ Այնուամենայնիվ, նեյտրոնի արտանետումը մեկով նվազեցնում է միջուկի զանգվածային թիվը, քանի որ նեյտրոնը ենթատոմային մասնիկ է, որի զանգվածը մոտավորապես 1 ատոմային զանգվածի միավոր է։

4.Հենվելով ատոմի կառուցվածքի վերաբերյալ ձեր գիտելիքների վրա, որոշեք, թե քանի՞ նեյտրոն կա ¹⁶ ₈O-ի միջուկում:

8

5.Ելնելով ատոմի կառուցվածքի վերաբերյալ ժամանակակից պատկերացումներից, որոշեք թե քանի՞ պրոտոն է պարունակում   ⁶⁴₂₉Cu⁺²դրական իոնը:

29

Ֆրանց Կաֆկա — Կամուրջը

Ես սառն էի և ամուր էի, ես կամուրջ էի, ես պառկած էի անդնդի վրա: Այս կողմում ոտքերիս մատները մտան հողի մեջ, իսկ այն կողմում՝ ձեռքերս: Ես ատամներս խրեցի կավահողի մեջ: Իմ սերթուկի փեշերը ճոճվում են կողքից: Ներքևում աղմկում է առվակը, որի մեջ կան կարմրախայտեր: Ոչ մի ճանապարհորդ չի մագլցել այս բարձունքը, կամուրջը դեռ նշված չէ քարտեզների վրա: Ամեն կամուրջ քանի դեռ չի փլվել, եթե այն կառուցված է, չի դադարում կամուրջ լինելուց:

Դա պատահեց երեկոյան. չգիտեմ, առաջին երեկոն էր, թե հազարերորդ երեկոն. իմ մտքերը միշտ ցաքուցրիվ էին և պտտվում էին: Մի երեկո աղբյուրը կչկչաց ավելի խուլ, և ես լսեցի մարդկային քայլերի ձայնը: Դեպի ինձ, դեպի ինձ… Բացվիր կամուրջ, ծառայիր, առանց բազրիքների գերան, պահիր նրան, ով վստահել է քեզ: Մեղմիր նրա քայլվածքի անվստահությունը, բայց եթե նա հանկարծ ճոճվի, ցույց տուր նրան, թե ինչի ես ընդունակ, և որպես լեռնային աստված, նետիր նրան այս կողմ:

Նա մոտեցավ ինձ, հարվածեց իր ձեռնափայտի մետաղի ծայրով, հետո հավաքեց դրանով իմ սերթուկի փեշերը: Նա խրեց մետաղե ծայրը իմ խառնված մազերի մեջ և երկար ժամանակ չէր հանում այդտեղից, հավանաբար վայրենաբար այս ու այն կողմ նայելով: Իսկ հետո,- ես երազանքներում հետևում էի նրան դեպի լեռներն ու հեռուները,- նա երկու ոտքով ցատկեց իմ մարմնի մեջտեղը: Ես ջղաձգվեցի սաստիկ ցավից, բոլորովին անտեղյակ: Ո՞վ էր դա: Երեխա՞: Տեսի՞լք: Ավազա՞կ մեծ ճամփից: Ինքնասպա՞ն: Գայթակղեցնո՞ղ: Ավերո՞ղ: Ես սկսեցի շրջվել, որպեսզի տեսնեմ նրան… Կամուրջը շուռ է գալիս: Չհասցրի շուռ գալ, երբ փլվեցի: Ես փլվեցի և պատառոտվեցի և ծակծվեցի քարաբեկորներով, որոնք ինչպես միշտ ինձ էին նայում խաղացող ջրից:

Կարդա պատմվածքը, ներկայացրու կամուրջը եղած տվյալներով (ինչպիսին էր)։

Ըստ պատմվածքի կամուրջն այնքան էլ կայուն չէր։

Ներկայացրու մարդուն, որ անցնում էր կամրջով։

Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, կարծես կամրջով անցնող մարդը գիտեր, թե ամեն մի քայլից հետո ինչ է տեղի ունենալու ։ 

Փորձիր մեկնաբանել պատմվածքի այլաբանական իմաստը։

Պատմվածքում հեղինակը անշունչ առարկային ՝տվյալ դեպքում կամրջին,տվել է մարդուն բնորոշ զգացմունքներ և ապրումներ:Կամուրջն ունի խորհրդանշական իմաստ:Այն հանդիսանում է իբրև միասնության և վստահության կերպար:Կաֆկայի այս պատումը մեզ ասես  սովորեցնում է ուշադրություն դարձնել ոչ միայն մեր զգացմունքների ու ցանկությունների վրա, այլ նաև շրջապատի մարդկանց:Ստեղծագործության մեջ Կաֆկան համեմատում է մարդուն կամրջի հետ, որն սկզբում սառն էր ու ամուր և պառկած էր անդունդի վրա:Ի՞ նչ էր մնում նրան անելու,եթե ոչ կամա թե ակամա սպասել:Եվ քանի դեռ կամուրջ է,քանի իրեն կառուցել են իբրև այդպիսին, նա կծառայի իր նպատակին և չի դադարի երբեք կամուրջ լինելուց:

Տեղեկություններ գտիր հեղինակի՝ Ֆրանց Կաֆկայի մասին։

Կաֆկան ծնվել է այն ժամանակ Ավստրո-Հունգարական կայսրության մաս կազմող Բոհեմիայի թագավորության մայրաքաղաք Պրահայում՝ գերմանախոս հրեաների ընտանիքում։ Կաֆկայի շատ քիչ ստեղծագործություններ են հրատարակվել նրա կենդանության օրոք։ Մահվանից առաջ Կաֆկան իր ընկերոջը՝ Մաքս Բրոդին, հանձնարարել է ոչնչացնել իր անավարտ աշխատանքները, սակայն նա անտեսել է իր ընկերոջ խնդրանքն ու հրատարակել դրանք գրողի մահվանից հետո։ Նրա ստեղծագործություններն ազդեցություն են ունեցել 20-րդ դարի բազմաթիվ գրողների, քննադատների, նկարիչների ու փիլիսոփաների վրա։ Կաֆկան երբեք ամուսնացած չի եղել, սակայն բարձր է գնահատել ամուսնությունն ու երեխաներին։ Ի տարբերություն շատ հայտնի գրողների՝ Կաֆկայից հազվադեպ են մեջբերումներ կատարում ուրիշները։

English

Русский язык

1.Отметьте все существительные, у которых нет формы единственного числа.

А) сапоги

Б)ворота

В)пуговицы

Г)зеркала

Д)джинсы

2.Измените следующие слова по падежам.

Кукла
Куклы
кукле
куклу
куклой
кукле

Озеро
озера
озеру
озеро
озером
озере

Лес
леса
лесу
лес
лесом
лесе

3.Напишите род существительных.

Лошадь-женский род

секция-женский род

яблоко- средний род

время-женский род

имя-средний род

семья-женский род

тетрадь- женский род

врач-мужской род

дядя-мужской род

озеро-cредний род

ночь- женский род

алкоголь-мужской род

такси-cредний род

неряха- женский род

4.Выберите имена существительные:

1. Свет
2. Бежать
3. Доброта
4. Голубой
5. Лисица
6. Печенье

5.Выберите имена существительные неодушевленные.

1. Встреча
2. Павлин
3. Клоун
4. Букет
5. Счастье
6. Повар

6.К данным именам прилагательным подбери антонимы.

тихий- громкий                                    
светлый- темный
смелый- трусливый                                     
добрый— злой
большой- маленький                          
горячий- холодный 
высокий- низкий                            
солнечный- хмурый

7.

Поставьте  и  напишите  в  скобках  вопрос  и  определите     падеж   существительного.

1.Катались ( на чем ?) на машине. ( предложный падеж).
2.Шли ( по чему? ) по площади . ( дательный падеж).
3.Отплыл ( от чего? ) от причала. ( родительный падеж).
4.Подбежал ( к чему? ) к кровати. ( дательный падеж).
5.Прыгает ( кто? ) белка. ( именительный падеж).
6.Достали ( что? ) мяч. ( винительный падеж)
7.Гуляли ( за чем? ) за школой. ( творительный падеж).
8.Написал ( в чём? ) в тетради. ( предложный падеж).
9.Кружились ( в чём? ) в воздухе.( предложный падеж).
10. Мылись ( чем? ) шампунем. ( творительный падеж). 

Հայոց լեզու

Կազմիր տրված բառերի հոգնակին.
Ոտնաձայն-ոտնաձայներ

հեռագիր-հեռագրեր 

կողմնացույց-կողմացույցներ

աստղ-աստղեր

հեռագրասյուն-հեռագրասյուներ

սպունգ-սպունգներ

պատմագիր-պատմագրեր

հատակագիծ-հատակագծեր

լեզվաբան-լեզվաբաններ

անտուն-անտուններ

անցաթուղթ-անցաթղթեր

դուստր-դուստրեր

թաղամաս-թաղամասեր

բեռնակիր-բեռնակիրներ

քաղաքադուռ-քաղաքադռներ

նախագիծ-նախագծեր

գործատեր-գործատերեր

հանքափոր-հանքափորեր

հանքահոր-հանքահորեր

զարթուցիչ-զարթուցիչներ

ռուս-ռուսներ

ուսապարկ-ուսապարկեր

հեռախոս-հեռախոսներ

ժամացույց-ժամացույցներ

նստացույց-նստացույցեր

սպա-սպաներ

մանկագիր-մանկագիրներ

դաշտամուկ-դաշտամկներ

թռչնաբույծ-թռչնաբույծեր

պահեստամաս-պահեստամասեր

տոնածառ-տանոծառեր

փառատոն-փառատոներ

կին-կանայք

ջահակիր-ջահակիրներ

գրիչ-գրիչներ

կոճղ-կոճղեր

Տրված նախադասությունների բոլոր բառերը ենթարկիր ձևաբանական վերլուծության։
ա) Հագարացիների մասին կցկտուր լուրեր էին պտտվում, որ րանք մոտենում են Գարդմանա ամրոցին։
բ) Հարսը փափուկ քայլերով, ինչպես այծյամը ձյան վրա, մոտեցավ հնձանին։

Շարահյուսական վերլուծության ենթարկիր տրված նախադասությունները։ Շղագիր գրվածները վերլուծիր նաև ձևավաբանորեն։
ա) Գաղթականներից նրանց, ովքեր կարողանում էին քայլել, խմբեցին և ուղարկեցին Կարս։
բ) Կես ժամ հետո մենք այնքան էինք հեռացել, որ լեռան ուրվագծերը չէին նշմարվում։
գ) Հնադարյան ձեռագրի կաշեպատ կազմի վրա ամրացված մոմը աղոտ կերպով լուսավորում էր տունը։
դ) Վերադառնալով հայրենիք՝ հայոց արքան ձեռնամուխ է լինում ավերված տաճարը վերականգնելուն։

Տրված ուղղակի խոսքով նախադասությունը դարձրու անուղղակի.
-Եթե դու քեզ այդպես պահես, ես ինքս կուտեմ քո բլիթը,- նայելով ինձ՝ սպառնաց տատիկս,- ուրեմն խելո՛ք եղիր և կե՛ր։

Նայելով ինձ՝ տատիկս սպառնաց, որ եթե ես ինձ այդպես պահեմ, նա ինքը կուտի իմ բլիթը։ Արսպիսով հորդորեց , որ խելոք լինեմ և ուտեմ։

Տրված անուղղակի խոսքով նախադասությունը դարձրու ուղղակի խոսքով, մեկնաբանիր կետադրությունդ։
Մտքերի մեջ խորասուզված մտմտում էր, որ ինքն այլևս չի կարողանում այդ մարդու ասածները լսել և հաստատ գիտի՝ էլ չի դիմանա այդ փորձությանը։

Մտքերի մեջ խորասուզված մտմտում էր,_ Ես ,այլևս , չեմ կարողանում այդ մարդու ասածները լսել և հաստատ գիտեմ, որ էլ չեմ դիմանա այդ փորձությանը ։